Leestijd: 4 minuten

Paulien Cornelisse attendeert ons op de vindingrijkheid van mensen die allerlei manieren hebben gevonden om ‘sorry’ te zeggen, zonder dat het ze echt spijt. Ik denk dat iedereen dat wel herkent.

Paulien Cornelisse schreef in haar kostelijke boekje ‘Taal is zeg maar echt mijn ding’ (2009) een rake opmerking over het ‘sorry zeggen’ door mensen. Dat doen mensen niet graag en al helemaal niet onder dwang. Als het nodig is, zeggen zij dat bij het omgooien van een kopje koffie of iets dergelijks. Zo’n opmerking is dan geheel op z’n plaats en is een teken van wellevendheid. Maar Paulien Cornelisse attendeert ons op de vindingrijkheid van mensen die allerlei manieren hebben gevonden om ‘sorry’ te zeggen, zonder dat het ze echt spijt. Ik denk dat iedereen dat wel herkent. Iets wat mensen op hun geweten hebben en schuldgevoel veroorzaakt, moet van de angel worden ontdaan. We noemen dat ook wel eufemistische handigheid! Daarbij gaat het vaak wel om serieuze aangelegenheden die in het geding zijn.

“Sorry, hoor!”

Het leidt tot excuses als: ‘Het spijt mij dat dit bij jou blijkbaar zo hard is aangekomen’. Of ook: ‘Wat vervelend dat je het vervelend vindt’. De schrijfster benadrukt op pagina 139 van haar boekje dat we daarmee onder de beklemming van het schuldgevoel willen uitkomen. “Let wel”, zegt zij: “er wordt géén schuld bekend!”

Als voorbeeld uit mijn eigen pastorale praktijk noem ik het ‘sorry’ van de vrouw die na een huwelijk van krap anderhalf jaar liet blijken er de brui aan te willen geven. Ze wilde net zo min als haar man – wat later bleek – nog een poging wagen het huwelijk te redden. Ze waren op elkaar uitgekeken in die korte tijd en het was voorbij! Aan mijn verbijstering hadden ze geen boodschap! Ze vonden de deining in de kerk wel vervelend, want er was wel een zegen gevraagd over hun huwelijk, maar ze konden er toch niet mee zitten! Sorry, hoor! Zij kwamen niet verder dan de ‘ophef’ te betreuren. Dat was voor hen niet méér dan: jammer!

Maar daar wringt toch ergens wel de schoen. Het bekennen van schuld is voor velen heel lastig! Dat heeft ermee te maken dat fouten maken er voor velen bij hoort en eigenlijk volstrekt normaal is. Wie is er nu volmaakt?, zegt men dan. Ook het permissieve klimaat waar we ons gezamenlijk in bevinden, staat ons toe het niet over ‘schuld’ te hoeven hebben en zeker niet over ‘zonde’ waarmee de kerk in vroeger tijden zo vaak klaarstond om de gelovigen te kapittelen. Die kerk kwam in het geweer als er zonden werden gepleegd. Maar mensen zijn blij – is het algemene gevoel – dat ze nu gelukkig van die kerk ‘met het opgeheven vingertje’ af zijn!

‘Christelijke’ taalvondsten

Als christenen zijn we soms ook zeer bedreven in het bedenken van alternatieven om toch iets uit te kunnen drukken van het besef dat we met iets niet zo gelukkig zijn. Dan komen woorden en begrippen als ‘spijt hebben’ en ‘íets betreuren’ als taalvondsten op de proppen. Dat komt echter lang niet in de buurt van uitdrukkingen als ‘zonde belijden’, ‘schuld erkennen’ en ook ‘verslagenheid van hart ervaren’, waar de Bijbel over spreekt. Ieder kan aanvoelen dat dit van een ander niveau is en van een geheel ander kaliber!

Als mensen over de schreef gaan, hanteert de Bijbel dit soort taal! Dan ‘betreur je niet de ophef over de gang van zaken’, waarmee je denkt er van af te zijn, maar je kijkt berouwvol naar je eigen falen en je zegt met David na diens overspel: ‘Tegen U, U alleen, heb ik gezondigd’ (Psalm 51:6). Zonde is zwaar in het krijt staan bij God! Je hebt het bij de Heere verprutst, maar hebt ook een naaste kwaad berokkend. David deed dit door Uria uit eigenbelang vooraan in de strijd te laten plaatsen (2Samuël 11:14-17). Daar past geen ‘sorry’ bij! Dan kun je alleen maar reageren vanuit de verslagenheid van het hart. Psalm 51 is er het sprekende bewijs van dat David kapot is van wat hij heeft misdaan!

Duizenddingendoekje

De reden waarom we als christenen stiekem toch het ‘betreuren’ prefereren boven ‘diep berouw of verslagenheid ervaren’, komt door het gegeven dat het besef van zonde ook binnen de kerkelijke wereld steeds meer aan betekenis heeft verloren. ‘Spijt’ is het vervangende woord voor berouw geworden en ‘betreuren’ staat helemaal onderaan in de escalatieladder als een duizenddingendoekje dat in veel gevallen kan worden gebruikt. ‘Zonde’ als Bijbelse categorie raakt uit beeld en de ‘tucht’ staat al helemaal op de tocht!

In de taal van de Bijbel is ‘zonde’ geen achterhaalde werkelijkheid. Dit begrip kan niet in de vitrine worden geplaatst van het museum van religieuze voorwerpen en oudheidkunde. Wie de Bijbel en de Heere God serieus neemt moet de zonde als een schrijnende realiteit erkennen. Wij zijn mensen die van Gods weg kunnen afraken en vaak verkeerde afslagen nemen.

Wij zouden weer zover moeten komen om Bijbelse taal tot ‘ons ding te maken’. Dat we weer leren wat ‘verslagenheid van hart’ betekent. Dat is echt méér dan het betreuren dat we er een beetje náást zitten. Sorry zeggen kan héél goedkoop klinken en een ietszeggende nietszeggerij zijn. “Sorry hoor! Echt sorry!” Je hóórt het mensen zeggen.

Het hart van de verbrijzelde

In Jesaja 57:15 staat een prachtige passage. De Heere zegt daar: ‘Ik woon in de hoge hemel en in het heilige, en bij de verbrijzelde en nederige van geest, om levend te maken de geest van de nederigen en om levend te maken het hart van de verbrijzelden’.

De situatie van David in Psalm 51 kent vele hedendaagse vormen en varianten. Een ‘slippertje’ maken kan een huwelijk in de crisis brengen en vereist een diep berouw van de dader (m/v). Je kunt niet volstaan met sorry te zeggen en dat je het-heus-wel-ergens betreurt. De Bijbel vraagt namelijk om een existentieel diep gevoel van verslagenheid. Dán pas kan er weer een weg uit de impasse en narigheid gevonden worden naar vergeving en verzoening voor man en vrouw. Dát is de taal van de Bijbel! Echt mijn ding, zou ik met de woorden van Paulien Cornelisse willen zeggen!