Leestijd: 3 minuten

Deze zomer gaf de eredivisie van het Engelse voetbal, de Premier League, ongeveer 3,6 miljard euro uit aan nieuwe contracten voor spelers. Het ging om bedragen van tot 145 miljoen per persoon. Ter contrast, het Engelse armoederapport 2025 waarschuwt dat tenminste 6 miljoen landgenoten extreem arm zijn. De “waan van de dag” heeft echt toegeslagen, zei zelfs de NOS.

Brood en spelen. Dat was de zinsnede die bij mij als classicus opkwam bij het lezen hierover. Voor de volledigheid in het Latijn: panem et circenses. In de antieke geschiedenis is dit een waarschuwing met een uitroepteken. De uitdrukking komt van de 2^de-eeuwse schrijver Juvenalis. Het diende ter afleiding zodat mensen niet zouden protesteren als het beleid van de regering faalde. “Brood en spelen” verwijst naar onrecht, corruptie en nalatigheid. Terwijl de Romeinse beschaving ten onderging en de elite zich overgaf aan een leven van weelde en zedeloosheid, leidde men de aandacht van het volk af met spelen. Die waren evenmin beschaafd. Denk maar aan de gladiatoren die in de arena op leven en dood streden.

Telemachus

Ook wij die keurig tegen voetbalwaanzin zijn, kunnen zozeer door de tijdgeest beïnvloed worden dat we normaal gaan vinden wat voor ons onverteerbaar zou moeten zijn. De antieke geschiedenis is een waarschuwing aan het adres van christenen. Het verval van de stad Rome hield niet plotseling op toen keizer Constantijn zich bekeerde. Integendeel, de samenleving ging in diverse opzichten gewoon verder op de oude voet.

Toen de Egyptische monnik Telemachus rond het jaar 400 Rome bezocht, was hij diep geschokt dat daar nog steeds gladiatorengevechten plaatsvonden. Hij ging tijdens de “wedstrijd” het stadion in Rome binnen, waarschijnlijk het huidige Colosseum, en probeerde daar tevergeefs het gevecht te stoppen. Hoe waagt deze man het onze ‘ontspanning’ te bedreigen? De supporters werden zo kwaad dat ze Telemachus stenigden.

De geschiedenis is beschreven door een tijdgenoot, de Syrische bisschop van Cyrrhus (c.393-458). Niet veel later, in 410 kwam het oordeel over de eeuwige stad. Rome werd ingenomen door Ariaanse ‘barbaren’ die zich in veel opzichten christelijker toonden dan de ‘orthodoxe’ inwoners.

Telemachus en wij

Wat zijn onze normen en waarden in de praktijk? We kunnen daarbij in het kader van “brood en spelen” terecht wijzen op de overheid. Den Haag leeft bij de waan van de dag. De afgelopen week sprak de Tweede Kamer over het beëindigen van het ongeboren leven. Alsof men niets beters te doen heeft in een land dat ten ondergaat aan bestuurlijke chaos. Wel steekt de overheid vele tienduizenden euro’s in het ‘monitoren’ van wolven. Teams van deskundigen zijn heel druk om DNA af te nemen van de slachtoffers en te kijken welke wolf waar toegeslagen heeft. De wolf wordt beschermd, maar ongeboren baby’s mogen doodgemaakt worden. Telemachus zou zeggen: waar ben je mee bezig?

De wereld verbeteren begint echter bij onszelf. Zijn onze vormen van ontspanning  in harmonie met Bijbelse waarden? Kan de Heere Jezus meekijken, of zou Telemachus ook bij onze ontspanning komen opdagen? Stenigen we mee op sociale media als hij vraagtekens stelt bij onze ‘verworvenheden’? De sterren van het veld en het witte doek lijken immers in veel opzichten op de gladiatoren van destijds. Ze blinken niet uit in christelijke overtuigingen en gedrag. Wie zijn onze helden? Onze kinderen, echtgenoten en buren kijken mee naar ons leven.

Telemachus en de kerk

Doen wij als kerk nog iets tegen de tijdsgeest? Vroeger protesteerden we nog samen met de vakbonden tegen de oprukkende 24-uurs economie. Ook de vroege kerk verzette zich tegen de tijdgeest. De christelijke keizer Honorius nam na de dood van Telemachus maatregelen. Alle gladiatorengevechten werden verboden.

Tijdens de vakantie bezochten we een ander kerkgenootschap en dronken we na afloop van de eredienst een kopje koffie met de lokale bevolking. Een bejaarde meneer vertelde dat hij en zijn “partner” alweer jaren samenwonen sinds de dood van hun beider echtgenoten. Hij is een trouwe kerkganger onder het kleine groepje dat nog opkomt naar het middeleeuwse Godshuis.

Zijn er nog predikanten die in zulke omstandigheden durven te preken: “Dwaalt niet; noch hoereerders, noch afgodendienaars, noch overspelers, noch ontuchtigen, noch die bij mannen liggen, noch dieven, noch gierigaards, noch dronkaards, geen lasteraars, geen rovers zullen het Koninkrijk Gods beërven.” (1 Kor.6:10) Zijn we nog begaan met het eeuwig heil van onze hoorders, of vrezen ook wij de stenengooiers? En omgekeerd, is onze gemeente nog een veilige plaats voor Bijbelgetrouwe prediking? We kunnen immers niet alle verantwoordelijkheid bij de predikant leggen.

Hoop

Toch eindig ik met een positieve noot. Telemachus werd weliswaar gedood, maar voor latere generaties was hij een held. De kerk van de reformatie zag hem als een held en voorbeeld. Ook nu zijn er inspirerende mensen die zich niet laten afleiden door “brood en spelen”, maar actief werken aan een betere samenleving.

Terwijl sommigen deze zomer miljarden uitgaven aan voetbalspelers, publiceerde een groep mensen bij de Verenigde Naties een uitstekend rapport over surrogaat moederschap. Het is deel van een strategie om de wereldwijde vrouwen- en kinderhandel aan te pakken. Die maakt miljoenen slachtoffers. Het rapport staat op de agenda voor bespreking in oktober en roept landen overal ter wereld op om te verbieden dat vrouwen kinderen dragen voor anderen.

Gods openbaring in de natuur der dingen blijft spreken. Er is geen taal waar haar stem niet wordt gehoord. Letterlijk, bij de Verenigde Naties.