Leestijd: 5 minuten

Genderdysforie kan heel ingrijpend zijn: je ervaart sterk dat je geslacht van je lichaam niet past bij je wat je in je denken ervaart. Maar medische transitie is zo mogelijk nog veel ingrijpender. Het kan gaan om puberteitsblokkers, cross-sex hormonen en operaties aan de geslachtsorganen.

In de maatschappij is er veel steun voor transgenders (al vinden ze zelf dat dat tegenvalt). Er is echter maar weinig aandacht voor mensen die spijt hebben van hun transitie – al of niet na een operatie. Zij ervaren vrijwel geen steun – ze worden liever genegeerd, of erger. In de transgender wereld hoor je dat het ook maar heel weinig voorkomt – niet meer dan zo’n 1%.

Is dat echt zo weinig? De ongemakkelijke waarheid is dat het heel moeilijk is om aan betrouwbare cijfers te komen. Maar die 1% lijkt in elk geval schromelijk onderschat. Er zijn wel (vooral engelstalige) fora waar ‘detransitioners’ zich uitspreken en elkaar proberen te bemoedigen. Die geven de indruk dat het vaker voorkomt (dit Reddit forum heeft meer dan 58.000 leden), maar dat levert geen betrouwbare cijfers op. Dit artikel probeert er meer zicht op te krijgen. Dit doen we door kritisch te kijken naar onderzoeken die in verschillende landen zijn gedaan.

De onderzoeken

De onderzoeken waar gegevens over transitie-spijt gevonden konden worden, zijn heel divers van opzet. Twee onderzoeken (Lisa Litman in oktober 2021 en Elie Vandenbussche in april 2021) richtten zich alleen op ‘detransitioners’. Deze laten vooral zien waarom ze spijt hebben en dat ze zich vaak niet terug melden bij de klinieken waar ze zijn behandeld. De andere onderzoeken zijn gedaan door of in samenwerking met genderklinieken: twee in de VS (Maart 2021 en Mei 2022), twee vanuit het AMC (Februari 2018 en Oktober 2022), één uit Zweden (Mei 2014) en één uit Engeland (waar ook de Tavistock kliniek bij betrokken was; juli 2022). Daarnaast zijn gegevens gebruikt van dr. Miriam Grossman (Lost in Trans Nation uit 2022).

De spijt-cijfers lopen sterk uiteen

In 2018 rapporteerde het AMC minder dan 1% spijt (onder mensen waar de testikels of eierstokken waren verwijderd). In 2022 meldde ze dat 98% van de 720 adolescenten die begonnen met puberteitsblokkers voordat ze hormonen namen, na gemiddeld vier jaar de behandeling hadden voortgezet. Dat is 2% ‘spijt’ – maar het is een ander soort onderzoek.

Het Engelse onderzoek van 2022 rapporteerde dat 8,3% van de 1.089 adolescenten zich niet langer identificeerden als genderdivers, hetzij voor of na het starten met puberteitsblokkers of hormonen. De twee Amerikaanse onderzoeken geven hogere percentages (13,1% en meer dan een kwart). Bij deze onderzoeken zijn echter weer andere vraagtekens te plaatsen. Een Zweeds onderzoek uit 2014 liet een spijtpercentage van 2,2% zien – dat gaat om cijfers vóór de grote piek in aanmeldingen voor genderzorg. De onderzoekers geven aan dat er gemiddeld 8 jaar voorbij gaat voordat spijt zichtbaar wordt.

Een onderzoek uit 2022 (geciteerd in ‘No way back’) geeft aan dat 30% van de transgenders na vier jaar gestopt is met het slikken van cross-sex hormonen. Dat betekent niet per se 30% detransitie (hormonen kunnen ook online worden verkregen), maar het is heel wat hoger dan vanuit gender-klinieken wordt gerapporteerd.

Vertekende cijfers

Er zijn enkele duidelijke redenen te noemen waarom cijfers in verschillende onderzoeken niet alleen sterk uiteenlopen, maar ook aan de lage kant blijven: ze vertekenen de werkelijkheid.

• Een vrij grote groep verdwijnt uit het zicht van de gender-klinieken: 22-63% (volgens Grossman). De studie van het AMC uit 2018 (die ‘minder dan 1% spijt’ rapporteerde), gaf aan dat 36% van de cliënten niet langer in beeld was. Litman (2021) benaderde via een anonieme online vragenlijst ‘detransitioners’ en vond dat 76% van hen de genderkliniek niet had geïnformeerd over hun transitiespijt.
• Dr. Hakeem (psychiater in Engeland die werkt met transgenders voor en na operatie) zegt dat 26% van zijn cliënten spijt hadden van de operatie. “Niemand had hen gevolgd vanuit de genderkliniek sinds ze hun geslachtsverandering hadden ondergaan…. Velen van hen schaamden zich te veel om toe te geven dat ze spijt hadden van hun beslissing om de artsen, psychiaters en de genderkliniek ervan te overtuigen hen te geven wat ze wilden en nodig hadden.”
• Er worden strikte definities van spijt gehanteerd, zoals: is er een officiële aanvraag voor het omkeren van de wettelijke genderstatus geweest?
• Het verband tussen spijt en de hoge zelfmoordpercentages na operatie is niet onderzocht. Feit is dat nogal wat spijtoptanten het gevoel hebben totaal mislukt te zijn, nergens meer naar toe te kunnen.
• Het is moeilijk om met transitiespijt naar buiten te komen of daar onderzoek naar te doen. Dit kan namelijk makkelijk geframed worden als transfoob. ‘Mensen zijn doodsbang om dit onderzoek te doen’ zegt een ingewijde. Vanuit de trans-gemeenschap krijgen detransitioners soms zelfs doodsbedreigingen.

Waarom hebben ze spijt?

We kijken eerst naar het onderzoek van Litman. Bijna 70% van de respondenten was vrouw (van geboorte). De meest genoemde redenen zijn:

• Zich meer op hun gemak voelen als ze zich identificeren als hun geboortegeslacht (60%)
• Zorgen over mogelijke medische complicaties door de transitie (49%)
• Denken dat hun genderdysforie werd veroorzaakt door iets specifieks zoals trauma, misbruik of een psychische aandoening (38,0%)

Daarnaast vond 55% dat ze geen adequate evaluatie van een arts of professional in de geestelijke gezondheidszorg hadden gekregen voordat ze met de transitie begonnen.

Het onderzoek van Vandenbussche laat vergelijkbare resultaten zien:

• Mijn genderdysforie hield verband met andere problemen (70%)
• Gezondheidsproblemen (62%)
• Het vinden van alternatieve manieren om met mijn dysforie om te gaan (45%)
• Ontevreden over de sociale veranderingen (44%)
• Verandering in politieke opvattingen (43%)

Bij deze studie gaf 45% aan van tevoren niet goed geïnformeerd te zijn over de gevolgen voor de gezondheid. 33% vond dat ze zich gedeeltelijk geïnformeerd voelden.

Conclusie

Een spijtpercentage van rond de 1% is complete fictie: het ligt veel hoger. Het is gewoon nooit op een goede manier onderzocht. De meeste spijtoptanten zijn niet meer in beeld bij de klinieken. Zij vinden het ook heel moeilijk om zich uit te spreken. Het is een groep slachtoffers die geen enkele maatschappelijke steun ontvangt. De cijfers van Litman en Vandenbussche geven aan dat de voorlichting op zijn zachtst gezegd mager is. De impact van behandelingen is enorm groot en velen realiseren zich dat niet. Zie voor die impact de bespreking van het boek ‘Lost in Trans Nation’ door Miriam Grossman.

Het wordt dus tijd voor veel betere en grondigere informatie aan politici, medici en het algemene publiek. Het zou best kunnen dat over een tijd hierover zal worden gesproken als het  grootste medische schandaal van de eeuw. Welke politicus, welke journalist en welke medische professionals durven dit net zo op te pakken als dat bij het toeslagenschandaal is gebeurd?

Geraadpleegde literatuur:

1. Lisa Littman (Oktober 2021): Individuals Treated for Gender Dysphoria with Medical and/or Surgical Transition Who Subsequently Detransitioned: A Survey of 100 Detransitioners
2. Elie Vandenbussche (April 2021): Detransition-Related Needs and Support: A Cross-Sectional Online Survey
3. https://tpo.nl/2022/12/22/wetenschappelijk-onderzoek-naar-transgenders-met-transitiespijt-bijna-niemand-durft-het-aan/ – bespreekt de studies die hierboven zijn aangehaald en rapporteert ook uitgebreid over de reacties op detransitie.
4. Grossman, Miriam. Lost in Trans Nation: A Child Psychiatrist’s Guide Out of the Madness
5. NO WAY BACK: The Reality of Gender Affirming Care. Deze documentaire uit 2023 is gemaakt door mensen die al hun hele leven liberale democraten zijn – zij steunen dan ook homo-rechten).

---