In de gereformeerde gezindte is een stille emancipatie gaande in de rolverdeling van man/vrouw. Dat was de terechte conclusie op de studiedag ”Genderkloof in de Biblebelt” (18-11). De stilte is mede het gevolg daarvan dat reformatorische kerken –uit ongemak of verlegenheid– te lang over die verhouding hebben gezwegen.
De emancipatie van de vrouw in de 20e eeuw leidde tot grote veranderingen in het culturele landschap. De opkomst van de anticonceptiecultuur zorgde voor kleinere gezinnen en technologische vooruitgang vereenvoudigde huishoudelijke taken. Samen vormden deze factoren een sterke stimulans voor de verhoogde arbeidsparticipatie van vrouwen.
Deze ontwikkelingen gingen de gereformeerde gezindte niet voorbij. Ook hier werden gezinnen kleiner, steeg het opleidingsniveau en werd de participatie van vrouwen op de arbeidsmarkt steeds normaler. Stijgende woningprijzen, de behoefte aan een hogere levensstandaard of ontplooiing van talent waren de motiverende factoren. Dit heeft uiteraard consequenties voor het gezinsleven en de invulling van het moederschap.
Achterhoedegevecht
Volgens Paula Schot is de traditionele rolverdeling met de moeder thuis en de vader buitenshuis eerder „cultureel bepaald dan Bijbels”. Ook Miranda Klaver meent dat de traditionele visie Bijbels gezien „niet steekhoudend” is. Deze beweringen verdienen repliek. Ze laten zien dat het hoog tijd is om het thema M/V hoog op de (kerkelijke) agenda te plaatsen. Zo niet, dan lopen reformatorische christenen het risico ingehaald te worden door de tijdgeest en zelfs af te wijken van Gods bedoeling met M/V. De bewering van Miranda Klaver dat hier sprake zou zijn van een „achterhoedegevecht” is bepaald niet op haar plaats. De scheppingsorde en de roeping van man en vrouw zijn in de Bijbel geen kleinigheden. Ze raken aan Gods bedoeling met de mens. Het is jammer dat dit op het vrouwencongres nauwelijks aan de orde kwam. Vandaar in dit artikel aandacht voor dat perspectief.
Hoofd en hulp
De Bijbel maakt op allerlei manieren duidelijk dat er sprake is van een ”orde” tussen man en vrouw die teruggaat op de wil van de Schepper. Fundamenteel is het Bijbelwoord Genesis 2:18. De vrouw is gegeven als hulp tegenover de man. In de toelichting van Paulus op deze woorden: ze is uit de man, omwille van de man en zo de heerlijkheid van de man (1 Korinthe 11:7-9).
De man fungeert daarentegen als hoofd van de vrouw. Hier is sprake van een overeenkomst tussen Christus en de gemeente (1 Korinthe 11:3, Efeze 5:25): de aardse werkelijkheid is een reflectie van een hogere, hemelse werkelijkheid. In deze heilige orde gaat het wat de man betreft om leiden, zorgen en beschermen van hen die aan zijn zorg zijn toevertrouwd; bij de vrouw ligt het accent op helpen, dienen en zorgen.
Deze orde wordt weerspiegeld in hoe man en vrouw lichamelijk en mentaal in elkaar zitten. Schrift en schepping gaan hier samen op. Is het lichaam van de man meer toegerust op werk en inspanning, het lichaam van de vrouw is uitgerust om leven voort te brengen, te voeden en te verzorgen.
Samen en onderscheiden
Adam kan zijn roeping om de aarde te vervullen en te onderwerpen (Genesis 1:28), te bouwen en te bewaren (Genesis 2:15) alleen vervullen met hulp van de vrouw. Hoewel deze roeping hun beiden geldt, zullen ze deze elk op een eigen manier vervullen. De roeping van de man ligt primair bij de aarde waar hij uit voortgekomen is, de roeping van de vrouw in het ‘tot hulp zijn’ van de man waar zij uit voortgekomen is.
De eerste hoofdstukken van Genesis laten zien dat de taak van de man vooral buiten ligt, in de wereld om hem heen, en de taak van de vrouw binnen, in de zorg en (op)voeding van het gezin dat uit haar als moeder (Genesis 3:20) voortkomt.
Constant gegeven
Deze lijn –de man als hoofd, de vrouw als hulp– is een constant gegeven in heel de Schrift. Om die reden oefenen vrouwen geen leidende taken uit in de oud-Israëlitische samenleving en –in het Nieuwe Testament– in de gemeente. Er is geen reden waarom deze lijn vandaag niet meer zou gelden. Klaver beweert dat deze visie op dezelfde hermeneutiek zou stoelen als de manier waarop christenen in het verleden slavernij verdedigd hebben. Die bewering raakt kant noch wal. De verdediging van slavernij berustte op een foutieve exegese van Bijbelteksten, de M/V-verhouding gaat terug op de scheppingsorde.
Het hele leven
Anders dan Paula Schot meent, is er geen aanleiding om te stellen dat de scheppingsorde alleen in huis en kerk geldt. In de Schrift doortrekt de scheppingsorde het hele leven en de hele werkelijkheid. Dit beperken tot bepaalde segmenten is feitelijk een vorm van secularisatie waarbij aspecten van de werkelijkheid onttrokken worden aan de zeggenschap van Gods Woord. Zo wordt de deur opengezet naar volledige participatie van vrouwen in de politiek en op de werkvloer.
Zonder te suggereren dat vrouwen nooit zouden mogen werken of niet maatschappelijk actief kunnen zijn, zien we hier vragen. Wat te denken van vrouwen in allerlei leidinggevende posities binnen politieke partijen, bedrijven en instellingen? Van moeders van jonge kinderen die drie, vier dagen de deur uit zijn om te werken? Voor sommige christenen zijn dit achterhaalde vragen, maar dat getuigt misschien meer van (on)bewuste beïnvloeding door de cultuur dan van voortschrijdend inzicht in Gods bedoeling met M/V.
Uiteraard zijn er veel grijze gebieden en zijn kant-en-klare-antwoorden niet altijd voorhanden. Als een functie of taak past binnen het Bijbelse patroon van helpen/zorgen/dienen/ondersteunen is er geen bezwaar om zo’n functie uit te oefenen (zoals in onderwijs, zorg en hulpverlening). Een niet-leidinggevende functie binnen een lokaal bestuur hoeft niet te botsen met de scheppingsorde, mits het de primaire roeping van de vrouw niet in gevaar brengt.
Moederschap
Op het vrouwencongres sprak Paula Schot waardevolle woorden over het belang van het gezin. Echter, hiervoor is de Bijbelse rolverdeling van groot belang. Ondermijning van deze rolverdeling leidt tot ondermijning van het gezin zelf. Het moederschap is een unieke roeping. Die roeping is offers waard. Tegelijk is er zegen aan verbonden. Gods instellingen zijn immers tot ons heil!
Er is alles voor te zeggen dat de scheppingsorde een werkelijkheid is die altijd en overal geldig is, dus ook vandaag. Wat overigens niet betekent dat iedereen hier tot dezelfde inzichten en keuzes zal komen, wel dat we bij al onze keuzes en activiteiten ons dienen te laten leiden door de Bijbelse oproep: „Wordt dezer wereld niet gelijkvormig; maar wordt veranderd door de vernieuwing van uw gemoed (denken), opdat gij moogt beproeven welke de goede en welbehagelijke en volmaakte wil van God zij” (Romeinen 12:1).
De auteurs zijn betrokken bij Bijbels Beraad M/V.
