Tot woensdag 10 september had ik nooit van Charlie Kirk gehoord. Ik begrijp dat dit zelfs voor meerdere oudere Amerikanen geldt, ook al zijn ze conservatief en christelijk. Dus hoef ik mij niet al te zeer te schamen. Inmiddels ben ik erachter gekomen dat niet alleen meerdere van mijn oud-catechisanten zijn kanaal volgden, maar ook seculiere jongeren. Dat begreep ik onder andere van een neef die in een volstrekt seculiere omgeving werkt. Zijn baas zei op die woensdag 10 september dat de moord op Charlie Kirk hem zeer raakte. Toen hoorde ook mijn neef de naam Kirk voor het eerst. Zijn baas die de kerk nooit van binnen ziet, bleek via zijn zoons op het spoor van Kirk te zijn gekomen.
Een oud-gemeentelid had eenzelfde ervaring, terwijl hij niet wist wie Kirk was, bleken meerdere seculiere collega’s, werknemers en klanten hem al jaren te volgen. Hun argument. Deze man staat tenminste ergens voor en verwoordt dat ook nog eens beschaafd en vriendelijk. Wat ieder van deze jongeren in hem bleek aan te spreken waren zowel zijn debatteergaven als de open wijze waarop hij met andersdenkenden in gesprek ging, de vriendelijkheid die hij uitstraalde en de geweldige passie waarmee hij zijn standpunten verdedigde.
Bij de jongeren gaat het vooral, maar toch niet uitsluitend, om seculiere jongeren die het woke-denken afwijzen, maar ook om jongeren die Kirks standpunten niet deelden. Kirks motto was: ‘Prove me wrong’. Daarmee daagde hij mensen uit om met hem in gesprek te gaan, ook als ze het volkomen oneens waren. Dat gesprek was voor hem essentieel. Zijn overtuiging was dat wanneer daar geen plaats meer voor is , dat de weg baant naar geweld en zelf een burgeroorlog. Dat maakt de moord hem dubbel triest.
Ons eigen parlement (en trouwens ook het Amerikaanse Congres en zeker president Trump) kan een voorbeeld nemen aan de wijze waarop Kirk in debat ging met andersdenkenden. Ook in de Nederlandse media is wel beweerd dat Kirk zich aan haatspraak schuldig maakte. Ik meen dat dit niet terecht is. Als het al zo zou zijn, dan valt die haatspraak in het niet bij de haatspraak die wij meer dan eens in ons eigen parlement horen. De wijze waarop parlementariërs vaak met elkaar omgaan stuit velen tegen de borst.
Open debat
Ook niet-christelijke jongeren valt het grote verschil in benadering op tussen menig Nederlands politicus en Kirk bij de omgang met mensen met wie je fundamenteel van mening verschilt. Ik zou overigens ook wel willen dat de door Kirk bewonderde president Trump daarin iets van hem had. In de herdenkingsdienst van Kirk op zondag 21 september wees Trump erop dat hij hier anders over dacht dan Kirk. Kirk was voorstander van een open debat met tegenstanders. Hij vond dat tegenstanders mochten zeggen wat zij dachten, maar vroeg wel dat zij hem eenzelfde vrijheid gaven. Turmp gaf in de herdenkingsdienst aan dat hij tegenstanders haat.
Tegen een meisje van wie de ouders waren gescheiden en van wie de moeder conservatief en de vader liberaal was, en die in allerlei opzichten tussen twee vuren zat, zei Kirk dat kinderen altijd hun ouders behoren te eren en respect voor hen dienen te tonen ongeacht hun opvattingen. Als het ging om de vraag hoe zijzelf tegen de dingen aan moest kijken, zei hij: ‘Laat de politiek er helemaal buiten. Lees de Bijbel om te weten hoe je moet denken over zaken die ver boven de politiek uitgaan, en daarin hoef je dan niet de zienswijze van je ouders te volgen. Respecteren en het met de ander eens zijn, zijn twee verschillende zaken.’
Kirk is in het overgrote deel van de Nederlandse samenleving als een rechtse activist en zelfs als een rechts-extremist getypeerd. Dat laatste is bepaald geen onpartijdige en eerlijke typering en de eerste typering is onvolledig.
Amerika vs Europa
In de Verenigde Staten maakt deze moord veel los. Er werd en wordt over gejubeld. Er wordt ook over gerouwd en gelukkig keuren ook veel Amerikanen die heel anders denken dan Kirk, het feit dat hij werd vermoord af. Schokkend is weer wel dat Kamala Harris, Barack Obama en Bernie Sanders (allen in ethisch opzicht progressief) die hun afkeuring over de moord op Kirk publiek te kenen gaven, uit progressieve hoek vervolgens te maken kregen met hatelijke en verwijtende berichten. Het lijkt erop dat de moord op Kirk niet minder impact zal hebben dan die op Martin Luther King. Ik las ook dat er in de Verenigde Staten een gevoel dat enigszins vergelijkbaar is met het gevoel na de aanslag op de Twin Towers op 11 september 2001.
In Europa zijn conservatieve christenen een kleine minderheid. Als men in Europa rechts is, wil dat nog niet zeggen dat men de christelijke visie op het leven en zeker niet op huwelijk en seksualiteit deelt. Dat ligt in de Verenigde Staten anders. Daarom is er daar een cultuurstrijd die wij hier zo niet kennen en dat om de simpele reden dat geluiden die daar breed klinken, hier slechts aan de marge worden gehoord en een open debat erover in meeste contexten niet eens kan worden gevoerd.
Mij viel op dat seculiere Nederlanders die in tv-programma’s Kirk prijzen als een exponent en voorstander van het open debat ook al deelde men zijn standpunten niet, hierop niet wezen. Ook als Nederlanders conservatief zijn betekent dat nog niet dat zij het bijbelse standpunt over de beschermwaardigheid van het leven delen, laat staan dat over huwelijk en seksualiteit. Ook in de Verenigde Staten zijn bepaald niet alle conservatieven Bijbelgetrouwe christenen, maar het gaat bij hen die de bijbelse standpunten over beschermwaardigheid van het leven en de zienswijze dat seksuele omgang alleen bedoeld is voor het huwelijk tussen man en vrouw in de Verenigde Staten wel om een significante minderheid, terwijl we in Nederland over hooguit twee procent van de bevolking spreken.
De moord op Kirk gaat ook de Nederlandse samenleving aan
Ik heb de moord op Kirk af horen doen als iets wat bij de Amerikaanse cultuurstrijd hoort en waar wij ons niet al te druk over moeten maken. Dat is een wel heel merkwaardige reactie als wordt bedacht dat bij een optreden van Bob Vylan in Paradiso, waarbij hij de moord op Kirk toejuichte en hem een stuk stront noemde, het publiek applaudisseerde. Mensen als Kirk moeten volgens Vylan evenals Joden ‘op straat worden opgezocht’.
Als het bij Joden om soldaten van de IDF (het Israëlische leger) gaat, maakte hij duidelijk wat hij ermee bedoelde. Ze moeten gedood worden. Als bij uitlatingen als deze wordt gejuicht en geapplaudisseerd moet het ons niet bevreemden als er op een gegeven moment één of meerderen zijn die ook zo gaan handelen.
Veelzeggend is dat deze Vylan een podium in Paradiso kreeg. Nog ernstiger is dat hij die boodschap in Nijmegen mocht herhalen. De burgemeester van deze stad zag geen reden het optreden van Vylan te verbieden. Dat betekent dat wij er niet vanuit kunnen gaan dat elke representant van de overheid moeite heeft met de oproep tot geweld richting mensen die anders denken dan zij, ook al zijn die volstrekt vreedzaam.
Het Centraal Joods Overleg verloor het kort geding dat het aanspande opdat de rechter het optreden van Vylan in Nijmegen zou verbieden. Dan moeten we concluderen dat Nederland ook rechters heeft die er geen bezwaar in zien dat er publiek toe wordt opgeroepen om tegen Joden en christenen, die de waarden van Kirk delen, geweld te gebruiken en hen eventueel te doden, want dan hebben zij het er immers zelf naar gemaakt.
Inmiddels heeft het Openbaar Ministerie een onderzoek ingesteld. Als oproepen tot geweld en tot dodelijke aanslagen in Nederland niet strafbaar blijken te zijn, moeten we aannemen dat ons ook in Nederland de komende jaren nog het een en ander te wachten staat.
Het is wel zeker dat wanneer publiek over moslims en homoseksuelen hetzelfde zou zijn gezegd als Vylan over Joden en conservatieve christenen heeft gezegd, Nederland te klein zou zijn. Ik neem aan dat de overheid direct zou ingrijpen en het OM in de kortst mogelijke tijd een aanklacht zou formuleren en niemand twijfels zou hebben over de uitslag van het proces. En dat heel terecht overigens, maar waarom wordt er nu zo anders gereageerd?
Zeker is in ieder geval dat een leraar ethiek op een christelijke middelbare school er in principe geen moeite mee heeft dat mensen met de opvattingen van Kirk worden vermoord. Hij verheerlijkte op internet diens dood. ‘Fijne Charlie Kirkdag, voor iedereen die het viert’, schreef hij na de dodelijke aanslag op Charlie Kirk. ‘Controversiële mening maar: dode nazi’s goed’, voegde hij even later toe in een reactie op iemand. Daarmee uitte hij zijn blijdschap over de moord op de conservatieve Kirk, vader van twee jonge kinderen.
De docent trok zich weinig aan van de storm van kritiek die vervolgens ontstond. Hij vroeg zich openlijk af of je ‘fascisten zou mogen doodschieten als je de kans krijgt’ en noemde dat ‘een interessant ethisch vraagstuk’ dat hij wellicht eens in de klas gaat bespreken.
Wie Kirk een fascist of nazi noemt heeft een schromelijk gebrek aan inzicht in kennis van zowel het nazisme als het fascisme en van wat Kirk voorstond, en is alleen daarom al totaal ongeschikt als leraar. Overigens is deze leraar gelukkig al heel snel op non-actief gezet. Maar je mag hopen dat deze leraar alleen staat. Ik ben er niet zo zeker van. In de Verenigde Staten bejubelden heel wat meer leraren, docenten en hoogleraren publiek de moord op Kirk.
We kunnen er zeker van zijn dat er ook in Nederland meerdere mensen rondlopen die er geen moeite mee hebben dat je christenen met ethische standpunten als die van Kirk mag doden. Dat liet, zoals ik al aangaf, het applaus bij het optreden van Vylan zien. Zo heeft politiek duider en voormalig PvdA-adviseur Julia Wouters begrip voor de blijdschap om de moord op Kirk.
Duidelijk wordt gelukkig wel dat het optreden van Vylan ook Nederlandse parlementariërs te ver gaat. Dat dit voor de SGP en CU geldt is duidelijk, maar ook de PVV en BBB hebben in niet mis te verstane bewoordingen hun afkeuring uitgesproken. VVD-Kamerlid Ulysse Ellian sprak van een ‘verschrikkelijke vertoning’ en ook Jetten van D66 noemde de juichstemming rond de uitlatingen ‘compleet gestoord’ en gaf aan geen begrip te hebben voor wie dit gedrag goedkeurt. Timmermans noemt de moord ‘een gruwelijke moord’ en benadrukt dat politieke moord het democratische proces ondermijnt.
Dat is verblijdend, maar laat men dan ook publiek echt ruimte geven om op te komen voor de normen en waarden die eeuwenlang in Europa zijn gehuldigd, ook als men die zelf niet meer deelt, en laat men ertegen ageren als die als haatdragend worden betiteld. Dat zou het maatschappelijke en politieke klimaat ten goede komen. Een eerlijk, open en respectvol debat. Iets wat natuurlijk ook verwacht mag worden van hen die deze waarden voorstaan. Ik meen dat dan iedereen iets kan leren van Kirk.
De Nederlandse media
Dat de moord op Kirk Nederland wel degelijk aangaat blijkt ook uit de wijze van berichtgeving erover. We weten dat meerdere kranten, de NOS en ook andere omroepen wel heel eenzijdig zijn in het geven van informatie over het conflict in Gaza. Welbewust wordt geen water, maar olie op het vuur van antisemitisme gegooid.
Niet alleen NRC en BBNVARA maar ook de NOS haalden na zijn dood gekruide uitspraken van Kirk uit hun verband. Als men dit niet welbewust deed, laat het zien dat zij neergeschreven zijn door goedbedoelende journalisten die niet bekwaam zijn voor hun vak. Zeker de NOS hoort zulke journalisten te ontslaan. Journalisten moeten twee kanten van een zaak kunnen belichten, hoe dan ook vakbekwaam zijn, en niet afgaan op losse fragmenten van video’s die hen onder ogen komen.
Er is beweerd dat Kirk zwarte vrouwen dom zou vinden, maar de context leert dat hij hier uitgaat van een uitspraak van vier zwarte politica’s over zichzelf. Zij hebben zelf aangegeven dat hun positie mede te danken is aan positieve discriminatie. Kirk zou liever niet in een vliegtuig met een zwarte piloot vliegen. Hier is de context het diversiteitsbeleid. De helft van de piloten moet volgens hem vrouw dan wel zwart zijn. Dus bij een zwarte piloot of een vrouwelijke piloot weet je niet zeker of die de meest geschikte kandidaat was.
In een toelichting op deze uitspraak merkte Kirk op dat 75% van de spelers van het nationale basketbalteam zwart is. Zou de eis zijn dat de helft wit moet zijn, dan valt een aantal van de bekwaamste spelers af om plaats te maken voor minder bekwame.
Dat Kirk niet altijd eerlijk wordt weergegeven blijkt ook uit het feit dat hem antisemitische gevoelens worden toegedicht, maar na zijn dood zei de Israëlische president Isaac Herzog: ‘Israël heeft een echte vriend en grote bondgenoot verloren.’
Haatspraak
Als het gaat om haatspraak, waaraan Kirk zich schuldig zou maken, dan kunnen de NOS, BNNVARA en NRC beter de hand in eigen boezem steken. Niet alleen Joden maar ook orthodoxe christenen mogen blij zijn als het in deze media blijft bij een wat neerbuigende houding ten opzichte van hen. Maar daar blijft het veelal niet bij. De intolerantie is kenmerkend. We moeten zeggen dat Kirk zich niet aan haatspraak schuldig maakte maar dat meerdere Nederlandse media zijn boodschap haten.
Gelukkig is in Nederland door menigeen die heel anders denkt dan Kirk, de moord op hem afgekeurd. Maar de vraag mag wel gesteld worden hoeveel vrijheid mensen die denken als Kirk in Nederland wordt gegeven. Door meerderen die zelf het gedachtegoed van Kirk niet of hooguit ten dele delen, is opgemerkt dat het ondenkbaar is dat Nederland aan universiteiten publiek ruimte geeft voor het weergeven van standpunten die Kirk vertolkte.
In Nederland is de drang vanuit het geheel van de samenleving om zelfcensuur toe te passen, zeker naar orthodoxe christenen toe, vele malen groter dan in de Verenigde Staten. Christelijke jongeren in Nederland die zonder meer de bijbelse visie op huwelijk en seksualiteit bijvallen, hebben gemiddeld veel meer reden om zich zorgen te maken – al is de situatie in de ene plaats heel anders dan in de andere – dan hun Amerikaanse leeftijdgenoten.
In de Verenigde Staten was het tijdens Trumps vorige ambtsperiode, en is het ook nu weer zo dat er bij Amerikaanse ambassades geen regenboogvlaggen mogen worden gehesen, al heeft men wel de vrijheid die vlaggen op andere plaatsen te tonen. Welke vrijheid heeft een Nederlandse burgemeester of wethouder om geen regenboogvlag te hijsen?
Is er begrip als men beseft dat hij of zij dat niet kan? Of is er geen ruimte voor gewetensvrijheid? Ik weet, er zijn gemeenten die rekening willen houden met gewetensbezwaren van een burgemeester of wethouder, maar daar kan men bij deze problematiek bepaald niet zonder meer vanuit gaan.
Wie Kirk haatspraak verwijt moet zich wel afvragen hoe het verschil in reacties op zijn dood en die van George Floyd in 2020 is te verklaren. Na de dood van Floyd werd de VS overspoeld door woede en chaos. Steden als Minneapolis, Portland en Kenosha werden getroffen door rellen, plunderingen en branden, vaak aangewakkerd door groepen als Antifa en andere linkse activisten. Dit leidde tot miljarden aan schade, tientallen doden en diepe maatschappelijke verdeeldheid, waarbij de roep om gerechtigheid ontaardde in vernieling.
Na de moord op Charlie Kirk toont conservatief-christelijk Amerika een contrasterende reactie. In plaats van geweld organiseert men vreedzame wakes, gebeden en herdenkingen met kaarsen, straattekeningen en bloemenzeeën bij het hoofdkwartier van Turning Point USA.
Ik zou overigens wensen dat ook de reactie van Trump iets christelijk en zachtmoedigs weerspiegelde. Ongetwijfeld moet de overheid optreden tegen hen die geweld plegen jegens andersdenkenden, maar zij moet ook oproepen tot het beteugelen van haat. En dat geldt naar alle kanten. Dat geldt voor de moordenaar van Kirk en hen die zijn dood bejubelden. Het geldt ook de bestormers van het Capitool van wie meerderen er geen misverstand over lieten bestaan dat zij vicepresident Mike Pence wilden vermoorden. Trump distantieerde zich in de herdenkingsdienst die zondag 21 september werd gehouden. uitdrukkelijk van de vergevingsgezind die Erika Kirk toonde. Hij zei zijn tegenstanders te haten.
Elke overheid heeft een moreel kompas. Het is verblijdend als dit kompas het juiste is. En dan moeten we in principe aan de Tien Geboden denken. Hoe dan ook moet de overheid onpartijdig recht doen en rechtsbescherming bieden ongeacht iemands opvattingen. Dan biedt gezond protestants politiek gedachtegoed, zo leert de geschiedenis van Europa, de beste garantie voor een rechtstaat die zowel een juist moreel kompas heeft als de rechten van andersdenkenden garandeert, ook al zijn het minderheden.
Wie was Charlie Kirk?
Kirk werd 31 jaar. Zijn vrouw met wie hij vier jaar was getrouwd, blijft als weduwe achter met een dochtertje van drie jaar en een zoontje van een jaar. Erika Kirk en haar kinderen zagen voor hun ogen dat haar man en hun vader werd vermoord. Duidelijk is dat zijn gezin voor Kirk heel belangrijk was. Zijn vrouw zei na zijn dood in een toespraak dat haar man in praktijk bracht wat wij in Efeze 5:25 lezen, namelijk: ‘Gij mannen, hebt uw eigen vrouwen lief, zoals ook Christus de Gemeente liefgehad heeft, en Zichzelf voor haar heeft overgegeven’.
Kirk kwam uit een gematigd Republikeins gezin. Tot aan het einde van de basisschool leeftijd behoorden zij ouders bij een liberale presbyteriaanse gemeente. Uit onvrede over het karakter van de boodschap die zij daar hoorden gingen zij over naar een meer Bijbelgetrouwe gemeente. In deze zelfde tijd, zo heeft Kirk gezegd, werd Christus het centrum van zijn leven. Hij realiseerde zich dat hij een zondaar was, zelfzuchtig was, en dat hij alleen dankzij het volmaakte offer van Christus , iets kon ontvangen dat hij niet had verdiend, namelijk het eeuwige leven.
Kirk werd reeds op de middelbare school gegrepen door de idealen van de Tea Party, de rechtervleugel van de Republikeinse Partij. Op zijn achttiende jaar startte Kirk Turning Point USA, een organisatie die voor rechts-conservatieve waarden wil opkomen. Hij zegt dat in die tijd zijn relatie met Jezus verdiepte en dat hij door het voortdurend lezen Bijbel al meer en meer openlijk uitkwam voor het christelijk geloof. In zijn vroege jaren als activist zei hij weinig over de rol van religie in de Amerikaanse politiek. Aanvankelijk meende hij dat religie en politiek twee gescheiden terreinen waren, maar daar kwam hij op terug.
In 2018 bracht hij voor het eerst een bezoek aan Israël. De betekenis ervan heeft hij als volgt verwoord: ‘Het is niet zo dat de Bijbel daar voor mij tot leven kwam, maar het maakte dat ik tot leven kwam voor de Bijbel. In de coronatijd raakte hij teleurgesteld in kerkleiders die zich niet uitspraken tegen lockdowns en begon hij te lezen en grotere vragen te stellen over het idee van gedeelde moraliteit. Hij werd zich er ervan bewust dat een overheid nooit neutraal kan zijn en bepleitte dat de Tien Geboden uitgangspunt horen te zijn voor de moraal van de overheid. Ik val hem daarin bij.
Ik heb wel vragen bij de gedachte dat de Verenigde Staten een land vormt met een bijzondere missie en dat de Constitutie bijna als een door Gods Geest geïnspireerd document wordt gezien. Daarbij moeten we wel in alle eerlijkheid erkennen dat in een nog niet al te ver verleden Nederlandse christenen ook wel eens heel makkelijk spraken over de band tussen God, Nederland en Oranje zonder dat wij daarbij aan de oprechtheid en godsvrucht van meerdere van deze christenen hoeven te twijfelen.
Rond 2020 werd Kirk, die met zijn gezin in Arizona woonde, lid van de Godspeak Calvary Chapel in Newbury Park, Californië. In 2016 zette hij zich in voor de verkiezing van Donald Trump en in 2024 deed hij dat opnieuw. Meerderen zijn van mening dat Trump zijn herverkiezing mede aan Kirk heeft te danken. Kirk wist veel jongeren voor het conservatieve gedachtegoed te winnen. Ik zeg niet dat ik, nu ik inmiddels iets meer weet van Kirk, al zijn standpunten deel.
Zo kijk ik veel kritischer naar Trump dan hij. Ik denk ook anders over de klimaatproblematiek, het wapenbezit. Naar mijn overtuiging behoort de overheid ook een schild voor de zwakken te zijn en dat element heeft geen plaats in zijn denken. Ik kan nog wel meer noemen.
Toch overheerst bij mij veruit de waardering voor Kirk en dan zeg ik nog te weinig. Ik voel bewondering, want Kirk presenteerde zich als een zondaar die gered werd door Christus’ bloed. Zonder reserve beleed hij te geloven in de levende God, de Schepper van hemel en aarde en in Zijn Zoon Jezus Christus Die met Zijn opstanding de dood overwon. Voor wie dat gelooft, zo zei hij, is het geen probleem om de inhoud van de gehele Bijbel voor waarachtig te houden.
Hoe belangrijk politiek voor Kirk ook was, daarbovenuit ging in wat hij zei na coronatijd trouw aan Gods Woord en aan Zijn geboden. Hij verzweeg ook niet dat er slechts twee eindbestemmingen zijn voor de mens: eeuwig binnen of eeuwig buiten, en dat wij alleen als wij met God zijn verzoend door Christus’ bloed, de toekomende toorn zullen ontgaan.
Op God en het geloof in Hem volgde voor Kirk het gezin. Dat kwam omdat Kirk zonder enige reserve het bijbelse getuigenis over huwelijk en seksualiteit bijviel. Daarom zag hij geen enkele ruimte voor homoseksuele relaties en hield hij eraan vast dat God de mens als man en vrouw heeft geschapen en daarom de transgenderbeweging tegen Gods bedoelingen ingaat. Voor abortus zag hij alleen ruimte als er gekozen moet worden tussen het leven van de moeder en dat van de vrucht in de moederschoot.
Duidelijk is dat Kirk als man en vader een voorbeeldfunctie vervulde. Daarin lijkt hij ondanks de grote waardering die hij voor hem had, niet op Trump. Melania Trump kan niet, zoals Erica Kirk, zeggen dat haar man haar heeft liefgehad zoals Christus Zijn gemeente heeft liefgehad. De christelijke apologeet en auteur Frank Turek met wie Kirk sinds 2020 bevriend, was zei dat voor Charlie Jezus zeven dagen per week nummer één stond en dat Charlie nu bij God is en dat niet omdat hij zo goed of zo moedig was, niet omdat hij de christelijke waarden verdedigde. Hij is daar omdat Jezus Christus naar de aarde kwam om Zijn leven te geven voor zondaren. Hij kwam ook voor Charlie. Alleen daarom mag hij nu bij Hem zijn.’ In de herdenkingsdienst zei hij: ‘Charlie is nu in hemel. Niet omdat een goede man en vader was. Niet omdat zijn leven gaf voor zijn Zaligkmaker, maar omdat Zijn Zaligmaker zijn leven gaf voor hem.’
Kritiek van Nederlandse christenen op Kirk
Heel merkwaardig vond ik dan ook dat een Nederlandse theoloog zei dat geen van Kirks standpunten tot het Evangelie kan worden herleid. Hoewel, zo merkwaardig was het ook weer niet. Bij de bewuste theoloog heeft de realiteit van de toekomende toorn geen plaats. De betekenis van het Evangelie is dat er hier op aarde een leefbare samenleving komt. Dat voor iedereen persoonlijk verzoening nodig door het bloed van Christus Die plaatsvervangend voor zondaren stierf, is helemaal buiten beeld bij deze theoloog.
Hij heeft ook geen moeite met homoseksuele relaties. En ook daarin hij staat bepaald niet alleen onder Nederlandse theologen. Maar theologen met deze standpunten zijn naar het woord van de Heere Jezus Zelf blinden die blinden moeten leiden. Theologen voor wie we moeten bidden of God hen de ogen opent.
Zeer teleurstellend vond ik ook de opiniebijdrage van Mariëtta van der Tol in het RD. Zij dicht Kirk allerlei kwalijke motieven toe. Ze suggereert dat hij ten diepste een gefrustreerd mens was, omdat hij zijn academische opleiding niet heeft voltooid. Hoe weet zij dit? Ongetwijfeld heeft ook Kirk tegen hoogmoed moeten strijden en wellicht heeft hij het een eer gevonden aan de universiteit van Oxford te mogen spreken. Dat zal trouwens van meerderen gelden die zo’n gelegenheid krijgen. Maar daarom hoeft er nog niet over het hart van Kirk te worden geoordeeld zoals Van der Tol met haar suggesties doet.
Gelukkig verschenen en na bijdrage van Van der Tol in het RD ook bijdragen met ander geluiden (zie videopodcast, Brett McCracken, Jacob Hoekman. Ik weet wel dat de bijdrage van Van der Tol niet de mening van de redactie hoef te vertolken, aar waarom werd juist deze opiniebijdrage als eerste duiding geplaatst en daarmee de toon gezet. Ik kan dat niet begrijpen van een krant die de gereformeerde belijdenis als richtsnoer heeft en die zegt als missie te hebben een dam tegen de secularisatie en de geestelijke verwording van Nederland te willen opwerpen.
Nogmaals, voor mij is Kirk niet het einde van alle tegenspraak, maar wanneer Van der Tol schrijft dat Kirk zo naar is over vrouwen, roept dat bij mij een grote vervreemding op. Het was te wensen dat elke vrouw na zijn dood zo over haar man kon spreken als Erika Kirk dat deed. Ook beweert zij in haar bijdrage dat Kirk homo’s zou haten. Mij viel daarentegen op hoe respectvol en geduldig hij met vertegenwoordigers die het lhbtq-gedachtegoed voorstaan in gesprek gaat. Van der Tol gaat kennelijk met hen mee die het afwijzen van iemands opvattingen en levensstijl als haat tegen zijn persoon zien. Echter, een christen zal dat juist uit liefde doen, omdat het hem of haar bovenal gaat om het eeuwig behoud van de ander.
Ik zou alle lezers van het RD willen uitnodigen om zelf die video’s te zien. Zeker is dat Kirk zonder reserve vasthoudt aan het bijbelse gegeven dat voor seksualiteit alleen plaats is binnen het huwelijk tussen één man en één vrouw. Mijn vraag aan Van der Tol is of zij beseft dat tenzij zij zich bekeren, noch verwijfden, noch die bij mannen liggen, het koninkrijk van God zullen binnengaan. Iets dat trouwens ook geldt van andere zonden. Durft zij daar net als Kirk in een seculiere context publiek voor uit te komen? Pas als dat het geval is heeft zij recht van spreken.
In de bijdrage van Van der Tol mis ik ook volledig de kern van de bijbelse boodschap, namelijk dat alleen Jezus Christus Die straks onze Rechter zal zijn, ons kan redden van de toekomende toorn. Net als bij veel andere Nederlandse theologen en christenen is voor haar de boodschap van de Bijbel enkel gericht op het hier en nu en dan nog op een heel bepaalde manier. Ik begrijp dat wie die boodschap niet als kern van de Bijbel ziet, vragen heeft bij Kirk.
Wie naar de mening van christenen en theologen voor wie de boodschap van verzoening door voldoening niet centraal staat, weet bij voorbaat wat voor soort antwoord hij kan verwachten. Maar juist voor de waarheid van verzoening door voldoening kwam Kirk, welke gebreken hij ook had, onbeschaamd en vol passie uit. Dan gaf Cvandaag-columnist Jan-Willem Grievink een heel ander geluid dan Van der Tol. Hij vond de kritiek van Nederlandse theologen te gemakzuchtig is. Hij stelde: ‘Laten we respect hebben voor de moed van Kirk om op te komen voor Bijbelse waarheid.’ Daarin val ik hem voor honderd procent bij
Ook ik greep dat Kirk deel uitmaakte van de MAGA-beweging. Ik merk wel op dat in zijn toespraken het leidende beginsel niet is: ‘America first’, maar ‘God first’. Maatschappelijk was zijn eerste prioriteit dat het klassieke gezin weer de hoeksteen van de samenleving wordt. Ik zou niet weten welke kanttekening een christen hierbij zou moeten plaatsen. Pas na God en het gezin komen voor Kirk – zo blijkt uit zijn video’s – de Verenigde Staten. Dus bij hem is het niet ‘America first’ maar ‘America third’.
In trouwdiensten en rouwdiensten zijn veelal ook onkerkelijken. Meer dan eens raakt mij bij het bezoeken daarvan hoe weinig het Evangelie naar verlorenen doorklinkt, en dat ook bij predikanten die wij tot de gereformeerde gezindte rekenen. Dat hoor je in video’s van Kirk heel wat meer. Dat gold ook voor een aantal bijdragen in zijn herdenkingsdienst. Ik noem met name die van zijn mentor Frank Turek.
Kirk en de Nederlandse politieke context
Zoals ik al aangaf raakte Kirk ervan overtuigd dat de overheid zich aan beide tafels van de Tien Geboden moet binden. Terecht merkte een Nederlandse tv-commentator op dat in dit opzicht in Nederland zijn gedachtegoed door de SGP wordt gedeeld. De CU ziet, zo weten wij, ook ruimte voor homoseksualiteit, al blijft voor hen het klassieke huwelijk uniek. Dat laatste geldt niet voor het CDA. Die partij stelt in haar verkiezingsprogramma nadrukkelijk andere relaties met het huwelijk gelijk. Dat is al helemaal het geval bij de partijen die geen confessionele wortels hebben.
Naast SGP en CU stemde in onze Tweede Kamer alleen de PVV tegen de conversiewet. Men zegt dit meer een symboolwet is. Dat is nog maar de vraag, Duidelijk is nu al dat het meerderen het als een handvat zien om orthodoxe christenen aan te gaan pakken. Hoe dan ook is duidelijk dat de overheid met deze wet duidelijk dat zij de gelijkheidsideologie aan iedereen wil opleggen. Voor werkelijke misstanden hoefde deze wet niet te worden gemaakt. Die konden en kunnen via het strafrecht worden aangepakt.
De in de Tweede Kamer aangenomen conversiewet zegt tegen deze christenen: je mag nog wel dénken dat seksualiteit is bestemd voor het huwelijk tussen één man en één vrouw, maar je mag dat denken in pastorale contacten niet meer uitdragen. In elk geval niet meer ‘stelselmatig of anderszins op indringende wijze’.
We begrijpen allemaal wel, als we zien hoe breed en oneigenlijk het begrip haatspraak kan worden gebruikt, dat deze formulering de overheid ruimte biedt om christenen het zwijgen op te leggen, ook al beweren parlementariërs nu dat dit niet zal gebeuren. In een radioprogramma hoorde ik een homoactivist die zich ook als christen ziet en kerken adviseert als het gaat om het thema homoseksualiteit, stellen dat deze wet een stap op weg is om een organisatie als ‘Bijbels Beraad M/V’ te verbieden.
Hij vond ook dat de overheid behoort te verbieden dat kerken in onderwijs aan jongeren betuigen dat seksualiteit alleen voor het huwelijk tussen één man en één vrouw bestemd is en dat in kerkdiensten minderjarigen aanwezig zijn dit geluid klinkt. Dat dan voor christenen die vasthouden aan het getuigenis van de Schrift en het datgene wat alle christelijke kerken de eeuwen door in hun belijdenissen Nederland een politiestaat wordt behoeft geen betoog.
Terwijl in de Verenigde Staten op de achtergrond het gevaar van twisten die het karakter van een burgeroorlog krijgen dreigt, dreigt de Nederlandse samenleving zich voor de klassieke christelijke minderheid een politiestaat te worden waar christen boetes en zelfs gevangenisstraffen kunnen krijgen als zij publiek duidelijk en indringend vasthouden aan het bijbelse getuigenis. Ik weet zover is het niet, maar publiek mogen er nu al stemmen klinken die dit bepleiten.
Heel merkwaardig is dat de bewuste persoon het gedachtegoed van ‘Bijbels Beraad M/V’ als hyper-calvinistisch betitelde. Zonder enige reserve heeft Billy Graham, de bekende evangelist van de twintigste eeuw, gesteld dat een homoseksuele relatie ons buiten het koninkrijk Gods tenzij wij ermee breken en met berouw aan God om vergeving vragen. Vergeving die God meer dan overvloedig wil schenken. En Graham was bepaald geen calvinist, laat staan een hypercalvinist.
Ronduit schokkend vond ik dat zelfs het CDA voor deze wet stemde. Dat betekent dat zelfs bij het CDA de vrijheid van (de christelijke) godsdienst en van (de christelijke) meningsuiting niet zonder meer in veilige handen is. Ook het CDA werkt eraan mee dat de overheid, die tot in de grondwet al geen neutrale overheid meer is, zich kan ontwikkelen in de richting van een godsdienst die zich keert tegen de belijdende christelijke kerk.
Bij het onderscheid tussen links en rechts moeten we niet vergeten dat de VVD ethisch gezien minstens zo links is als GroenLinks-PvdA en de SP. De VVD wil van abortus zelfs een mensenrecht maken, terwijl Kirk terecht stelt dat mensenrechten ook het ongeboren leven gelden.
Conservatieve overtuigingen – denk aan gezin, gemeenschap, verantwoordelijkheid en traditie – worden tegenwoordig niet meer inhoudelijk besproken, maar geframed als ‘haatspraak’ of ‘extreemrechts’. Als dat terecht zou zijn, dan waren de PvdA van Drees en de VVD van Oud, beide opgericht na de Tweede Wereldoorlog, ethisch gezien extreem-rechtse partijen met een gedachtegoed dat aanleiding gaf tot haat. Ik heb de leden van deze partijen nooit zo over hun toch vrij recente verleden horen spreken. Laat men het dan ook in het heden niet naar anderen doen. Alsof duizenden jaren gedeelde wijsheid plotseling gevaarlijk zou zijn.
Wat eeuwenlang vanzelfsprekend was, is vandaag verdacht. Als wij als samenleving terugkeren naar de Tien Geboden zullen allerlei problemen ineenschrompelen. De grote vraag naar jeugdzorg is vooral een gevolg van het feit dat het gezin niet meer als hoeksteen van de samenleving functioneert.
Welke ruimte is er aan Nederlandse scholen en universiteiten om over God en Zijn geboden te spreken?
Ik denk niet dat het openbare basisscholen problemen geeft als een onderwijzer of onderwijzeres zegt dat hij of zij gelooft dat er geen God is. Heel anders wordt het als een onderwijzer op een basisschool laat merken dat hij of zij vast gelooft dat God schepper is en gelooft in Jezus Christus op Wie nu als Zaligmaker mag worden gewezen en Die straks ieders Rechter zal zijn. Die vrijheid begon al in de negentiende eeuw te ontbreken. Toen kon nog zonder meer van de tweede tafel van de Tien Geboden worden uitgegaan.
Bij de openbare basisschool is de overtuiging van de overheid leidend. Dat was tot ver in de twintigste eeuw een soort cultuurchristendom en nu is het de gelijkheidsideologie. Ik denk niet dat aan een openbare basisschool een leerkracht kan worden benoemd die de klassieke visie op het huwelijk deelt, terwijl tot in de jaren zestig het omgekeerde het geval was.
De openbare basisschool is niet alleen een school zonder Bijbel maar ook zonder de tweede wetstafel geworden. Afhankelijk van het vak dat wordt gegeven en het klimaat van een school, is er op middelbare openbare scholen nog ruimte voor christelijke leerkrachten. Maar zij bevinden zich wel in een gedoogpositie en kunnen zomaar in de problemen komen.
Omdat de openbare scholen scholen zonder de Bijbel werden, richtten al in de negentiende eeuw christenen scholen met de Bijbel op. In de Nederlandse wetgeving is de vrijheid daartoe in de grondwet vastgelegd. Er zijn meerdere partijen in het parlement die ook de vrijheid van deze scholen om onverkort het bijbelse getuigenis te mogen doorgeven, willen inperken.
Dat geldt zeker ook de VVD en ook daar zien we dat voor christenen in Nederland het onderscheid tussen links en rechts heel betrekkelijk is. De scholen met de Bijbel moeten scholen worden waarop allerlei bijbelpassages het zwijgen wordt opgelegd. Nu is de druk tot zelfcensuur al heel erg groot richting christelijke scholen. De klassieke vrijheden van godsdienst, meningsuiting en onderwijs dreigen ondergeschikt gemaakt te worden aan de gelijkheidsideologie.
Wat betreft universiteiten gaf ik al aan dat het ondenkbaar is dat Nederland aan universiteiten publieke ruimte geeft voor het weergeven van standpunten die Kirk vertolkte. Ik hoorde dat een seculiere commentator heel uitdrukkelijk zeggen in een programma waarin werd gereflecteerd op de dood van Kirk. Dan is Nederland gemiddeld genomen al veel minder vrij dan de Verenigde Staten.
Zelf heb ik ervaring met academische vrijheid aan de Vrije Universiteit. Deze universiteit was het initiatief van Abraham Kuyper. Bij de opening ervan op 20 oktober 1880 hield Kuyper de rede Souvereiniteit in Eigen Kring. Kernpunt van deze rede is de gedachte dat Christus Koning is over elk levensgebied: onderwijs, kunst, politiek, wetenschap en gezin. Dit is een gedachte die Kirk heel welbewust heeft omarmd en verwoord.
Inmiddels wappert sinds begin 2019 aan de Vrije Universiteit de regenboogvlag. Daarmee geeft deze universiteit aan dat zij juist niet wil dat Christus Koning over alle terreinen van het leven is (vgl. Lukas 19:14b), maar dat de gelijkheidsideologie leidend is. Wie die niet deelt, wordt met tegenzin en begrensd getolereerd. Toen ik bij de Nashville-storm de context wilde toelichten van een uitspraak die ik publiek had gedaan in een bijdrage in het blad Ad Valvas, kreeg ik die ruimte niet.
Evenmin was er voor mij ruimte om in een publiek debat mijn overtuiging toe te lichten en uiteen te zetten. Ik gaf en geef (sinds 2021 buiten VU-verband) theologie vanuit de overtuiging dat dit de wetenschap is waarin over God wordt gesproken omdat Hij Zichzelf in Zijn Woord heeft geopenbaard. Het is naspreken en overdenken van Zijn gedachten zoals die in de Bijbel als Zijn stem schriftelijk zijn vastgelegd.
In mijn colleges kon ik dat doen, maar daarbuiten werd het al lastiger. Je hoort theologie te zien (en dat mag dan ook best gereformeerde theologie zijn) als je die maar presenteert het weergeven en onderbouwen van wat jij gelooft. Nu is theologie dat ook, maar niet uiteindelijk. Bij die inzet wordt theologie intersubjectief: het draait dan niet om objectieve waarheid. De inzet dat het om objectieve waarheid draait, is niet geoorloofd in een publiek debat.
Begin 2021 besloot ik van de VU te vertrekken. Dat had een andere reden en aanleiding dan het klimaat op de VU zelf, maar dat laatste speelde wel mee. Ik vond het heel bezwaarlijk dat mijn studenten als zij colleges bijwoonden, telkens onder een regenboogvlag het gebouw moesten binnengaan. Als het ging om zaken als ruimte voor de christelijke visie op huwelijk en seksualiteit vond ik het academische klimaat aan de VU benauwend en beklemmend. Het voelde voor mij als een soort bevrijding toen ik van de VU vertrok. Het was net of ik als een vogel door een open deurtje de kooi uitvloog.
Niet lang na mijn vertrek werd trouwens de faculteit die oorspronkelijk ‘Faculteit der Godgeleerdheid’ heette, opgeheven en als ‘School voor Religie en Theologie’ opgenomen in de Faculteit der Geesteswetenschappen. Religie staat nadrukkelijk voorop, en theologie wordt bedreven als wetenschap van de christelijke religie, en niet als de wetenschap van de bijzondere openbaring. Dat blijkt ook uit het programma dat men aanbiedt. Hoe het klimaat op andere universiteiten is kunnen degenen die daar werken beoordelen. Maar we moeten beseffen dat openlijk erover praten al minder prettige consequenties kan hebben. Zo vrij zijn Nederlandse universiteiten.
Slot
Het woord ‘cultuurstrijd’ wordt gebruikt maar beter is het om over een strijd der geesten te spreken. Als je het over cultuurstrijd hebt kun je ook aan het sinterklaasfeest denken. Buiten het geven van een geschenk hebben noch mijn ouders noch mijn overleden vrouw en ik daar ooit iets aan gedaan. Het gaat om de strijd met betrekking tot de waarheid van het Evangelie en een godzalige wandel daarop gegrond.
Kirk is daarbij met alle gebreken en tekorten en bij vragen die je bij een aantal van zijn inzichten kan hebben echt een modelfiguur. Ik denk daarbij niet in de laatste plaats dat hij aangaf dat hij zijn houvast voor de eeuwigheid niet vond in wat hij deed en had gedaan, maar in het volmaakte offer dat Christus voor hem en in zijn plaats had gebracht,
Dat jonge christenen hem als een modelfiguur ervaren begrijp ik ten volle. Ze zagen bij hem iets wat zij (en dan ga ik voorbij aan zijn grote gaven, want hij was echt briljant) ook bij ambtsdragers missen, namelijk de passie om met wie dan ook het Evangelie en christelijke normen en waarden over de waardigheid van het menselijk leven en de heiligheid van het huwelijk te delen. Die passie viel ook meerdere seculiere Nederlandse jongeren op en werd door hen gewaardeerd. Van die passie kunnen we leren.
Wie beelden vergelijkt van het optreden van Kirk en dat van Vylan in Paradiso constateert echt een wereld van verschil. Tegenover haat en een totaal gebrek aan respect bij Vylan zien en horen we bij Kirk een man die in gesprek ging met iedereen, ongeacht geaardheid, geloof of denkwijze. Hij is bewogen, leeft zich in de gedachten van de ander in en vooral, hij deelt het Evangelie (de goede boodschap) over de liefde van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
De dood van Kirk is bejubeld. Er wordt ook om gerouwd. In het hoofdredactionele commentaar van het RD werd opgeroepen tot zwijgen. Ik meen dat wij worden opgeroepen tot spreken. In het commentaar las ik: ‘Charlie Kirk is gestorven, omgekomen door de hand van een moordenaar. Hij heeft voor Góds Aangezicht gestaan. Mensen hebben hun oordeel snel gereed, maar het laatste oordeel is aan Hem Die rechtvaardig oordeelt. Bij dat vonnis verbleekt elk politiek oordeel.’
Dit is ongetwijfeld waar, maar nu lees ik in de Dordtse Leerregels III/IV, 15: ‘Over hen , die hun geloof uiterlijk belijden en hun leven beteren, moet men naar het voorbeeld van de apostelen het beste oordelen en spreken.’ Ik leg de vinger bij één zaak die ik in ieder geval in het hoofdredactionele commentaar van het RD pijnlijk heb gemist. Erika Kirk zei dat het bij alle verdriet haar troostte dat haar man nu bij zijn Zaligmaker is. Waarom las ik daar niets van in het commentaar van het RD?
Wat mij ook zeer ontroerde is dat zij in de herdenkingsdienst betuigde dat zij de moordenaar van haar man kan vergeven en dat wij haat nooit met haat mogen beantwoorden, maar met liefde. Zij vergaf de moordenaar. Dat was immers wat Christus en haar man Charlie ook zou doen. Haar man zette zich, zo zei ze ook, juist voor jonge mensen in zoals zijn moordenaar. Het onderstreept wat zij in haar eerste toespraak na de dood van haar man zei, namelijk dat haar man haar had liefgehad zoals Christus Zijn gemeente.
Wereldwijd worden inmiddels de video’s van Kirk bekeken door mensen die nog nooit van hem hadden gehoord. Mensen horen iemand spreken die er niet aan twijfelt dat God als Schepper van hemel en aarde de Eerste is. Dat alleen Christus ons kan redden van de rampzaligheid die wij hebben verdiend. Dat Hij de dood overwon. Zij worden aangespoord om elke dag de Bijbel te lezen. Jonge mensen worden erop gewezen dat God van hen vraagt niet op het huwelijk vooruit te grijpen en van gehuwden om elkaar trouw te blijven. Zij horen een oproep een Bijbelgetrouwe kerk te gaan bezoeken en dat geen beslissing zo belangrijk als die om Christus als Zaligmaker van zondaren te geloven en voor Hem te gaan leven.
Mijn bede is dat de Heere daarover Zijn zegen gebiedt en mensen Christus leren kennen als de Zaligmaker Die hen onverdiend en enkel uit genade verlost van de toekomende toorn, en die vanuit de kracht van Zijn opstanding tot Zijn eer gaan leven. Een christen mag en moet ontwikkelingen duiden en signaleren. Al lijkt de situatie hopeloos, dan nog hoeft een christen niet bezorgd te zijn, maar mag hij goedsmoeds zijn. Dit is zeker: de Heere regeert. Zelfs de poorten van de hel zijn niet bestand tegen de kracht van het Evangelie dat Hij aan Zijn gemeente heeft toevertrouwd, en eenmaal gaan al degenen die hier op aarde gewassen werden in het bloed van het Lam het nieuwe Jeruzalem binnen.
Dit artikel is met toestemming overgenomen van drpdevries.com.
