Rond Hervormingsdag is het gebruikelijk dat wordt teruggedacht aan de hervormingsdaden van dr. Maarten Luther (1483–1546). Velen zien Luther als het begin van de Reformatie. Wanneer is de kerkhervorming eigenlijk afgelopen? Nu in ieder geval nog niet. Het werk van reformatie duurt tot de wederkomst van de Heere Jezus Christus.
Opdracht tot reformatie
We zijn niet volmaakt en zolang we niet volmaakt zijn, hebben we de opdracht om te reformeren. In de gereformeerde gezindte hebben er velen – terecht – moeite mee als iemand zegt: “Ik ben bekeerd.” Dit komt over alsof iemand geestelijk gearriveerd is. Vreemd is dat niemand er moeite mee heeft als een ander zegt: “Ik ben gereformeerd.” Deze laatste uitspraak komt over alsof we het stadium van reformeren achter ons hebben gelaten. Prof. Johannes Hoornbeeck (1617–1666) zei: “Wij moeten altijd reformerende zijn, indien wij gereformeerden willen zijn.”
Verdorvenheid
Gods volk leert haar verdorvenheid grondig kennen. Als een ware christen op z’n plek is, doet het pijn om dagelijks zijn verdorven hart te ervaren. Om te ervaren dat er nog zoveel gereformeerd moet worden. Het is zwoegen om dagelijks dat oude bestaan mee te torsen. Wat een pijn om te merken dat er zoveel in het leven is, dat niet voldoet aan Gods maatstaven. Een ware christen is niet tevreden met onvolkomenheid. Hij leest in Hebreeën 6:1: “laat ons tot de volmaaktheid voortvaren” en wenst een volkomen zuiver hart en leven te hebben. Echter, als iemand met een fel licht in een schoongemaakte kamer schijnt, dan zal hij door dat felle licht nog veel rommel tegenkomen. Zo is het ook als de Heilige Geest licht schenkt in het verstand van een mens. Meer licht levert meer zichtbare rommel en vuiligheid op. De christen wordt daardoor vernederd en zoekt zijn toevlucht tot de Zaligmaker Jezus Christus.
Een Zaligmaker voor zondaren
Het is Christus’ belangrijkste werk om zondaren te reinigen en zalig te maken. Dit is het liefste wat Hij doet. Niemand is te oud of te slecht om door Hem gezaligd te worden. Hij zegt het: “Komt herwaarts tot Mij, allen die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven (Matthéüs 11:28). Misschien heeft u een argument waarom u niet tot Christus zou mogen komen. De Heere Jezus sluit niemand uit, echt niemand, die tot Hem komt. Ja, al zou u de grootste crimineel uit de geschiedenisboeken zijn, u bent niet te slecht om door deze lieflijke Zaligmaker gereinigd en gezaligd te worden. Kom daarom tot Hem! Al zou u tachtig jaar tegen God gezondigd hebben. Kom met dat verzondigde leven tot Hem. Er is hoop, want Jezus Christus “is te zijner tijd voor de goddelozen gestorven” (Romeinen 5:6).
Reformatie van gezin, kerk en samenleving
Nu gaat het bij kerkhervorming over meer dan het persoonlijke geestelijke leven. Het gaat ook om de daadwerkelijke reformatie van de gezinnen, de kerk en de rest van de samenleving. De zondige aard van de mens neigt standaard naar moreel verval. Er is dus constant tegenwicht hiertegen nodig en voortdurende reformatie. Er zijn dan ook allerlei aspecten van kerk en samenleving die gereformeerd dienen te worden.
Een land in groot verval
In dit artikel wil ik ingaan op één aspect: het gebrek aan toerusting binnen de kerken en de noodzaak van reformatie hiervan. Als we om ons heen kijken zien we een land dat in groot verval is. De cultuur van de dood verslaat zijn duizenden door middel van abortus, euthanasie en ‘onverklaarbare oversterfte’ als gevolg van het coronabeleid. De bloei van huwelijk en gezin staat onder druk. Het traditionele gezin van één vader en één moeder met kinderen wordt aan z’n lot overgelaten. De welvaart wordt opgeofferd aan de moderne natuurgoden. De ene crisis volgt de andere crisis op. Criminaliteitscijfers zijn torenhoog. De NOS meldt dat de politie vorig jaar 45.000 aangiften heeft laten liggen vanwege capaciteitsgebrek.[1] Wat een aanklacht aan onze overheid! Als criminaliteit onbestraft blijft, vervalt een land tot chaos. Daarnaast is de dag des Heeren voor velen een werk- of winkeldag geworden. De on-Bijbelse evolutietheorie is het gangbare uitgangspunt binnen de academische wereld. De leugen regeert en wordt via de massamedia als waarheid verkocht. Christenen hebben te midden van deze ontwikkelingen toerusting nodig om staande te blijven. Niet alleen om staande te blijven, maar ook om als lichtend licht nuttig te zijn voor de samenleving. De kerken laten het qua toerusting in veel opzichten afweten.
Gebrek aan toerusting binnen de kerken
Het gebrek aan toerusting komt vooral door de prediking die elke rustdag wordt gebracht. Op vele kansels worden dezelfde boodschappen eindeloos herhaald. In een bepaald segment van de gereformeerde gezindte gaan preken vaak over Bijbelse personen of geschiedenissen. Een toepassing op het geestelijke of praktische christelijke leven ontbreekt veelal. Preken zijn vaak tijdloos, en hebben nauwelijks raakvlak met de leefwereld van de gemeenteleden. Veel preken worden uitgesproken in een taalkleed dat voor veel luisteraars een groot obstakel vormt om de inhoud te begrijpen. De preken dragen ook nauwelijks bij aan de toename van Bijbelkennis binnen de kerk. Wat een verschil met de inbreng van de apostel Paulus. Als we zijn brieven lezen, dan lezen we dat hij veel degelijk onderwijs gaf aan zijn lezers: van dogmatisch onderwijs tot praktische adviezen.
Kerken besteden toerusting uit
Toch wordt er binnen de gereformeerde gezindte wel toegerust. Dit gebeurt door (belangen)organisaties als Bijbels Beraad M/V, CGO (Centrum voor Godsdienstonderwijs), Logos Instituut[2], enz. Het is op zich prima als toerusting door externe organisaties wordt gedaan. Echter, als kerken toerusting volledig uitbesteden aan externe organisaties, gaat het niet goed met de kerken. Toerusting is niet alleen iets voor ‘liefhebbers’. Ieder gemeentelid heeft toerusting nodig. Wanneer zijn de meeste gemeenteleden bij elkaar? In de eredienst op de dag des Heeren! Nu wordt er ook wel toerusting gegeven binnen kerkelijke gemeenten. Er worden bijvoorbeeld gemeenteavonden of moederochtenden gehouden. Ook hier komen echter vooral de mensen die er behoefte aan hebben. Zo hoorde ik dat binnen onze gemeente een heel nuttige moederochtend werd gehouden over de praktische invulling van de rustdag. Toen dacht ik: waarom horen we dit niet in een preek? Iedereen heeft toerusting nodig, niet alleen de liefhebbers.
Schriftuurlijke en bevindelijke thema’s in de preek
Herhaling in de prediking kan zijn waarde hebben. Het wordt echter problematisch wanneer preken verzanden in een eindeloze herhaling van wat men allang weet, terwijl wezenlijke Bijbelse thema’s nauwelijks aan bod komen. Hoe verrijkend zou het zijn als gemeenteleden door middel van ‘lectio continua’ — het systematisch doorpreken van Bijbelboeken — jaar in, jaar uit, grondig Bijbelonderwijs ontvangen. Het zou bijzonder waardevol zijn wanneer zowel de Wet van God wordt uitgelegd, als het Evangelie van Jezus Christus verkondigd. Wat nuttig is het als gemeenteleden goed onderwijs krijgen over de noodzaak van bekering, de middelen die daartoe kunnen leiden, en over het leven ná het eerste moment van de bekering. Gods kinderen zullen het waarderen wanneer de gemeenschap met de Drie-enige God helder wordt onderwezen.[3] Daarnaast zijn er talloze aspecten van het geestelijke leven die onze aandacht verdienen: het gebedsleven, de innerlijke strijd tussen vlees en Geest, geestelijke verzoekingen en beproevingen, en ook de worsteling met inkomende godslasterlijke gedachten.
Thema’s over huwelijk en gezin in de preek
Wanneer het gaat over huwelijk en gezinsleven, is het van groot belang dat ouders leren hoe zij hun kinderen kunnen opvoeden tot eer van God. Vanaf de kansel zouden daarom regelmatig thema’s behandeld moeten worden die hier rechtstreeks mee te maken hebben. Hoe bouw je een godvruchtig gezin op? Hoe kunnen ouders op een goede manier huisgodsdienst houden? Wat betekent het om kinderen christelijk op te voeden — zodat zij later zuiver een stabiel huwelijk kunnen aangaan? En wat houdt het in om een Bijbelse man of vrouw te zijn? Ook praktische vragen verdienen aandacht, zoals: hoe geven we de rustdag op een christelijke wijze vorm? Sterke, stabiele christelijke gezinnen vormen de basis van een gezonde christelijke samenleving. Er valt dan ook veel te winnen met geestelijke toerusting op dit terrein — en juist de eredienst op de rustdag is bij uitstek de plaats waar die toerusting mag beginnen.
De kerk, een baken van licht
Er is werkelijk een reformatie nodig in de prediking. Het is hoog tijd dat álle gemeenteleden worden toegerust tot een leven naar Gods Woord. De Heere Jezus zegt in Matthéüs 5:13: “Gij zijt het zout der aarde”. En een vers verder: “Gij zijt het licht der wereld; een stad boven op een berg liggende, kan niet verborgen zijn.” De kerk behoort, door haar prediking en haar levenswandel, een helder licht te zijn in een donkere wereld. Toch zijn veel reformatorische gemeenten sterk naar binnen gericht, terwijl zij juist ook hun roeping naar buiten toe hebben. De christelijke kerk bezit met Gods Woord iets dat kostbaarder is dan goud. Wanneer zij zich niet laat bedwelmen door de geest van deze tijd, heeft zij een krachtig Woord voor iedereen — een boodschap die richting geeft aan zoekende gemeenteleden én aan hen die buiten de kerk staan. De waarlijk gereformeerde, christelijke kerk is geroepen om een zichtbaar baken van licht te zijn voor iedereen om haar heen!
[1] https://nos.nl/artikel/2585893-steeds-meer-aangiften-blijven-liggen-door-tekorten-bij-politie (geraadpleegd op 14 oktober 2025).
[2] Het Logos Instituut houdt zich onder meer bezig met vraagstukken rondom schepping, evolutie en wetenschap.
[3] Zie bijvoorbeeld het boek Gemeenschap met God, geschreven door John Owen.
Dit artikel verscheen op 27 oktober in Gereformeerd Venster.
