“Het eerste moment. Ik voelde me bevriezen. En was vanaf dat ogenblik weerloos tegenover mijn dader. Hij legde zijn hand op mijn schouder. ‘Kom jij maar eens mee’. Vanbinnen bevroor ik. Wat er daarna gebeurde, ging mijn voorstellingsvermogen als kind ver te boven. Ik maakte het mee vanuit een hoek van de kamer, zag mezelf in een situatie die ik verre van begreep. Daarbij weet ik nog dat er pijn was, walging, verbijstering, maar ook verbazing. Ik heb me er altijd schuldig over gevoeld. Ik was verslagen, maar nieuwsgierig tegelijk. Waarom had ik niks gedaan? Ik had kunnen gillen, schreeuwen, van me af bijten – letterlijk – maar had het niet gedaan.”
“Het moment van het eerste misbruik verdween in de tijd, ingekapseld tussen schaamte en schuld. Vanaf die tijd stond ik weerloos tegenover herhaling. Mijn lichaam is in bezit genomen door een ander, mijn dader. Mijn seksualiteit is op een veel te vroeg in mijn leven tot leven gebracht, met alle schade van dien. Na enkele jaren is het misbruik gestopt. De oorlog is echter nooit uit mijn innerlijk verdwenen. Jaren leefde ik de schade uit, in verslavingen (alcohol helpt vergeten) en in een bijna eindeloze zoektocht naar mijn eigen seksuele identiteit. Ik vond mezelf terug op pornosites, waar ik toch zocht naar mezelf, naar het moment dat ik mezelf kwijtraakte. Ook raakte ik depressief en overwoog een einde aan mijn leven te maken. Ik wist echter dat dit niet mocht.”
De shock van het moment
In het Amerikaanse leger deed een arts onderzoek. Hij onderzocht de fysieke gesteldheid van paratroopers (parachutisten) vóór en na de sprong. Voordat de militairen het vliegtuig in gingen, nam hij de bloeddruk en de hartslag op. Direct na de landing nam hij opnieuw de bloeddruk en de hartslag op. De verschillen verwerkte hij in zijn onderzoek. Toen deed zich iets merkwaardigs voor. Eén van de parachutisten brak zijn been op verschillende plaatsen bij de landing. Terwijl de verwachting was dat zijn bloeddruk en hartslag hierdoor verhoogd zou zijn, was het tegendeel waar. Zijn bloeddruk en hartslag verschilde nauwelijks van die van vóór de sprong.
De oorzaak? Door de heftige gebeurtenis (het springen, het verkeerd landen en de ernstige botbreuk) was de militair in shock geraakt. Tijdens dit moment was hij er wel en was hij er niet. Hij kon gewoon antwoord geven, vertellen wat er aan de hand was, en toch was hij er niet.
Overlevingsmechanisme
Dit is een overlevingsmechanisme van de geest om acute, heftige gebeurtenissen te overleven. De persoon treedt eigenlijk uit zijn eigen lichaam, alsof het op dat moment niet van hem zelf is. Hetzelfde gebeurt op het eerste moment van seksueel misbruik. In het voorbeeld hierboven is dat het moment dat de dader zijn hand op de schouder legt. Slachtoffers vertellen dat dit bijna niet uit te leggen is. Het heeft alles te maken met de verkeerde energie, met datgene wat de pleger uitstraalt. De acute angst zorgt voor een shock, waardoor het slachtoffer niet meer in staat is tot verweer.
Terwijl het slachtoffer in shock is, wordt er misbruik gepleegd door de pleger. Volwassen seksualiteit wordt toegepast op een kinderlichaam. Hierdoor is het kind direct kind-af. De onschuld is voorbij. Er ontstaat een intern trauma. Dit komt echter niet naar buiten, omdat de gebeurtenis direct wordt ingekapseld door een dikke korst van schuld en schaamte. Het moment verdwijnt in de tijd.
Van buiten lijkt er niks aan de hand te zijn. Hoewel, bij later navragen blijkt dat de omgeving wel eens iets had gemerkt. ‘Moeder vond mij in die tijd wel wat stil, maar ze dacht dat het bij mijn karakter hoorde’. Of: ‘Op school kreeg ik vaak straf. Ik misdroeg me, maar de meester dacht dat ik gewoon zo’n lastig kind was’. Inmiddels is er bij het slachtoffer een schade aangericht die zijn weerga niet kent. Zelden ontmoeten hulpverleners in de praktijk zulke ernstige casuïstiek als bij de gevolgen van seksueel misbruik.
Dit artikel verscheen in 2020 in De Saambinder en in De Wachter Sions. Jantine den Uijl is psychotherapeut en ontmoet veel mensen die seksueel misbruik in het verleden hebben meegemaakt.
